ارز دولتی یا ارز مبادله‌ای، نوع خاصی از ارز است که توسط دولت به شهروندان ایرانی در زمان‌های خاص و با هدف‌های معین اختصاص داده می‌شود. این ارز با قیمت‌هایی پایین‌تر از بازار ارز آزاد عرضه می‌شود، به این ترتیب دولت می‌تواند برخی از نیازهای اساسی مانند دارو یا مواد اولیه‌ی صنعتی را با هزینه‌های کمتری تأمین کند.
دلیل اصلی ارائه این نوع ارز، کنترل نوسانات بازار ارز و جلوگیری از افزایش ناگهانی قیمت‌هاست. با توجه به تغییرات ناگهانی در بازار جهانی و تاثیر آن بر اقتصاد داخلی، ارز دولتی می‌تواند به عنوان یک ابزار مدیریتی برای حفظ تعادل بازار و جلوگیری از تورم ناگهانی عمل کند.
بانک مرکزی نقش مهمی در تعریف و مدیریت این نوع ارز دارد. از طریق تعیین نرخ‌ها، مقادیر و شرایط خاص استفاده از ارز دولتی، بانک مرکزی سعی می‌کند بازار ارز را تحت کنترل نگه دارد و از نوسانات غیرمنتظره جلوگیری کند.
دلار دولتی به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
ارز دولتی، نوعی ارز است که با نظر به نیازهای ملی و اهداف اقتصادی دولت، به افراد یا سازمان‌های خاصی تعلق می‌گیرد. این ارز با قیمتی پایین‌تر از بازار آزاد، و با هدف کنترل نوسانات بازار و حمایت از برخی از فعالیت‌ها و نیازهای مهم کشور عرضه می‌شود.
یکی از جنبه‌های مهم ارز دولتی، استفاده‌ی آن در واردات است. بسیاری از کالا هایی که برای تأمین نیازهای اساسی جامعه یا بهره‌برداری از پروژه‌های ملی مورد نیاز است، با استفاده از ارز دولتی وارد می‌شوند. این کالاها ممکن است شامل مواد اولیه، تجهیزات یا اجناسی باشند که در بازار آزاد با قیمت بسیار بالا تری مواجه می‌شوند. برای مثال افرادی که با استفاده از تور زمینی وان ، برای وارد کردن پوشاک اقدام میکنند، میتوانند از این ارز استفاده کنند.
علاوه بر واردات، ارز دولتی برای تأمین نیازهای دیگری نیز در نظر گرفته شده است. برخی از این نیازها ممکن است شامل سفرهای رسمی مأموران و دولتمردان، تأمین محصولات کشاورزی، موارد درمانی ضروری در خارج از کشور یا حتی تحصیلات دانشجویان در دانشگاه‌های خارجی باشد. همه این موارد نشان دهنده این است که دولت با تخصیص ارز با قیمت پایین تر به این امور، سعی در حمایت و تشویق فعالیت های حیاتی و مهم دارد.
نحوه خرید ارز دولتی/ نحوه ثبت نام ارز دولتی:
برای خرید ارز دولتی و استفاده از امتیازات ویژه‌ای که این نوع ارز در اختیار مردم قرار می‌دهد، فرآیندی خاص و مشخصی باید طی شود. ابتدا، فرد متقاضی باید به یکی از شعب بانک ملی مراجعه کند تا یک حساب ارزی افتتاح کند. افتتاح حساب در بانک ملی با داشتن مستندات لازم، مانند کارت ملی و شناسنامه، امکان‌پذیر است. حساب ارزی به عنوان پلتفرمی امن برای نگهداری و مدیریت ارز ها طراحی شده است و افتتاح آن مرحله اولیه دریافت ارز دولتی است.
پس از افتتاح حساب ارزی، مرحله بعدی ثبت نام در اپلیکیشن ایوا است. اپلیکیشن ایوا، به عنوان یک ابزار الکترونیکی، امکانات مختلفی را برای کاربران خود فراهم کرده است. با استفاده از این اپلیکیشن، فرد می‌تواند وضعیت حساب ارزی خود را پیگیری کند، اطلاعات مرتبط با حساب ارزی خود را مشاهده کند و همچنین فرآیند خرید ارز دولتی را آغاز کند. برای ثبت نام در اپلیکیشن، شماره شبا حساب ارزی که در مرحله قبل افتتاح شده است، نیاز است.
در مرحله آخر، پس از ثبت نام در اپلیکیشن و افتتاح حساب ارزی، فرد می‌تواند به یکی از صرافی‌های معتبر مراجعه کرده و مبلغ مورد نظر خود را برای خرید ارز واریز کند. پس از انجام معامله و تأیید صحت اطلاعات، ارز مورد نظر به حساب ارزی فرد منتقل می‌شود. به این ترتیب، فرد می‌تواند از امتیازات ویژه ارز دولتی بهره‌مند شود و از قیمت‌های پایین‌تر نسبت به بازار آزاد استفاده کند.
تفاوت ارز دولتی و آزاد چیست؟
بازار ارز ایران بسیار پیچیده و چالش‌برانگیز است. دو نوع ارز موجود در این بازار، ارز دولتی و ارز آزاد، نقش مهمی در اقتصاد کشور دارند. ارز دولتی، ارزی است که توسط دولت و با نرخ ثابتی به فرد یا سازمان‌ها اختصاص می‌یابد. این نوع ارز معمولاً برای امور مشخصی مانند واردات کالاهای اساسی، تحصیل در خارج از کشور یا سفرهای رسمی و مأموریت‌های دولتی تخصیص داده می‌شود. بنابراین، دسترسی به آن محدود و با شرایط ویژه‌ای همراه است.
به گفته گروه گردشگری سیوان دشت اریا ، ارز آزاد یک ارز بازاری است که قیمت آن بسته به عوامل مختلفی مانند تقاضا، عرضه، وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور و خارج از کشور و غیره تعیین می‌شود. ارز آزاد در صرافی‌ها و بازارهای مالی به راحتی قابل خرید و فروش است، و هیچ محدودیتی برای دسترسی به آن وجود ندارد. نرخ ارز آزاد می‌تواند بسیار نوسان‌پذیر باشد و بسته به شرایط بازار، افزایش یا کاهش یابد.
در نهایت، تفاوت بین ارز دولتی و ارز آزاد اصلاً به قیمت آن‌ها محدود نیست. ارز دولتی با هدف کنترل و مدیریت بازار ارز و جلوگیری از نوسانات شدید قیمت‌ها توسط دولت تعریف می‌شود. در حالی که ارز آزاد، نمایانگر واقعیت‌های بازار و تعامل بین تقاضا و عرضه است. این دو نوع ارز، هر یک با دینامیک‌ها و شرایط خاص خود، نقش مهمی در اقتصاد کشور ایران ایفا می کنند.
